Vorige week vonden we ineens De Telegraaf in plaats van de Volkskrant in onze brievenbus en zo kreeg ik eens een inkijkje in een andere wereld. Er stond groot wetenschapsnieuws op de voorpagina: ‘Buitenaardse ‘oceaan vol leven’ ontdekt’. Het bijbehorende artikel ging over planeet K2-182b en dat wetenschappers aanwijzingen hadden gevonden dat er daar gassen voorkomen die op aarde alleen door levende wezens worden geproduceerd. De Telegraaf schreef: ‘Het is opnieuw een grote stap in ons besef dat wij blijkbaar niet de enigen zijn in het heelal. Dit kan weleens het omslagpunt zijn, zeggen experts.’

Die experts worden opgevoerd met tweedehandscitaten. Vertalingen van wat de verantwoordelijke onderzoeker eerder zei in The Daily Mail en zijn eigen ronkende persbericht, zoals: ‘Gezien alles wat we weten over deze planeet, is het een […] wereld met een oceaan vol leven.’ Als tweede expert duikt astronaut André Kuipers op, met citaten uit een twee jaar oud interview. Destijds waarschuwde Kuipers bij een soortgelijke aankondiging dat je nog helemaal niet kon spreken van de ontdekking van leven, dat daarvoor nog veel meer onderzoek nodig was. Helemaal waar, en als dat zo is, moet je dit wankele nieuws dan wel op de voorpagina zetten?

Op de site van De Telegraaf (ik zat er inmiddels lekker in) stond ook nog een video met als titel: ‘Als je dit vindt, heb je zeker te maken met aliens’. Hierin legt Rob van den Berg van Sterrenwacht Sonnenborgh keurig uit dat we nog niet zeker weten of die gassen daadwerkelijk voorkomen bij deze planeet en dat zelfs als dit zo is, dit nog niet betekent dat die gassen afkomstig zijn van buitenaards leven.

Ik vroeg me af hoe deze video aan zijn titel kwam, tot Van den Berg vertelde dat áls je op een verre planeet luchtvervuiling van fabrieken zou vinden, je dan zeker weet dat je met aliens te maken hebt. En dat wordt dan de titel van de video, chapeau. De berichtgeving in De Telegraaf was overigens nog ingetogen vergeleken met de Britse krant The Sun die bijna de hele voorpagina inruimde voor ‘Planet of the plankton’ en koppen als: ‘Boffins say E.T discovery ‘enormous’’.

Gelukkig beschreef George van Hal in deze krant uitstekend hoeveel onzekerheden er nog rond deze ontdekking zitten en belde hij zelf met experts voor hun oordeel over dit nieuws, zoals sterrenkundige Ignas Snellen, die zei: ‘Dit is onverantwoordelijke onzin die het vak schade zal berokkenen.’ Ook NRC had een glashelder artikel, waarin astrobioloog Inge Loes ten Kate kritiek heeft op hoe mogelijke aanwijzingen voor buitenaards leven groot naar buiten worden gebracht, niet alleen door media, maar ook door wetenschappers in hun persberichten en interviews.

Vorig jaar deed ik – net als Inge Loes ten Kate – in Leiden mee aan de workshop Breaking News: We Found Extraterrestrial Life!, waar sterrenkundigen, journalisten, communicatieonderzoekers en allerlei anderen nadachten over hoe we dit soort opgeklopt nieuws kunnen voorkomen. Vaak krijgen de media de schuld. Maar 1.729 keer kwalijker dan Telegraaf-journalisten die nieuws gemakzuchtig overtypen zijn wetenschappers die, zoals deze Britse sterrenkundige, hun resultaten flink aandikken in persberichten, interviews en persconferenties. Zij weten dondersgoed dat de media vervolgens zullen ontploffen.

Deze column verscheen op 25 april 2025 in de Volkskrant.