Tag: talkshow

Talkshowmedici

Zouden er ooit zoveel medici in de media zijn geweest als afgelopen jaar? Nel Ruigrok onderzoekt met studenten van de master Media & Journalistiek aan de Erasmus Universiteit wie er tijdens het eerste jaar van de coronacrisis aanschoven bij talkshows en waarover zij praatten. Ruim 60% van de items ging over corona en er schoven heel wat medische experts aan. Sommigen waren zelfs héél vaak te gast. Ernst Kuipers, Diederik Gommers en Ab Osterhaus kwamen elk tussen de dertig en veertig keer en diverse andere medische experts kwamen ook meermaals meepraten.

Dat meepraten in talkshows heeft iets merkwaardigs. Vaak moet je iets zeggen over onderwerpen die nét buiten je eigen expertise liggen. Of moet je in discussie met Famke Louise. Of wordt er ineens naar jouw mening gevraagd over het onderwerp dat na jouw gesprek ter tafel komt – waarop je dan maar vrolijk meebabbelt. En als je maar vaak genoeg op televisie komt, ga je op televisie praten over hoe het is om vaak op televisie te komen.

Applaus voor mij – want ook ik was op televisie!

Een paar jaar terug zat ik zelf een paar keer achter elkaar bij een talkshow. Want zo werkt het: als je het aardig doet op televisie, belt de redactie je de week erna weer. En de week daarna. Op een dag na zo’n televisie-optreden zat ik op de universiteit, in mijn kleine werkkamer met tegenover me een wat moeizame afstudeerder en een schier oneindige stapel papierwerk op mijn bureau. Ineens dacht ik bij mezelf: Wat doe ik hier? Weten ze wel wie ik ben?

Een collega sprak me die middag bezorgd aan. Ze vond dat ik zo anders deed dan normaal, was er iets mis? Ineens besefte ik wat er mis was: mijn ego was opgezwollen door al die tv-optredens. Daardoor vergat ik even hoe geweldig het was dat die moeizame afstudeerder heel mooie eerste resultaten had weten te behalen en hoe in die stapel papierwerk het laatste formulier lag dat nodig was om dat spannende nieuwe onderzoeksproject te starten. Dit was mijn echte werk. Die weinige glamoureuze werkkamer was waar alle inhoud vandaan kwam. Ik vermeed daarna een tijdlang alle talkshows, tot ik weer met beide voeten op de grond stond.

Nu hoop ik dus zo dat al die medici in talkshows hier beter in zijn dan ik. En anders dat zij ook een collega hebben die hen op tijd waarschuwt.

Deze column verscheen op 16 maart 2021 in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

Mijn inzicht van 2020: je doet het altijd fout als wetenschapper in een talkshow

Presentator: ‘Vanavond een debat tussen hoogleraar wetenschapscommunicatie Smeets, die vindt dat wetenschappers niet zo vaak moeten aanschuiven in talkshows, en Volkskrant-columnist Ionica die juist denkt dat wetenschappers zich méér in het publiek debat moeten mengen. Goedenavond!’

Smeets: ‘Mag ik beginnen met zeggen dat ik het nogal ongemakkelijk vind om hier te zitten? Als wetenschapper heb ik het liever niet over mijn mening en ik denk dat collega’s daar ook voorzichtig mee moeten zijn. Je kunt je als expert veel beter houden bij het geven van zo goed mogelijke informatie en eerlijk aangeven welke dingen je níét weet.’

Ionica: ‘Ha, jij zou vanuit jouw vakgebied toch moeten weten dat feiten geven nou niet de meest effectieve communicatiestrategie is. Dat werd dit jaar duidelijker dan ooit met alle onzin die rondging over corona. Je komt in een talkshow niet ver met die eerlijkheid en nuances van jou. Zeker niet als je tegenover zelfverklaarde deskundigen zit die 100 procent zeker weten dat hun flauwekultheorie klopt. En daarvoor alle ruimte krijgen van de presentator.’

Presentator: ‘Ho ho, hou mij erbuiten graag. Ik stel alleen de vragen. Professor Smeets, het is dus uw schuld dat het zo misgaat?’

Smeets: ‘Wat? Kom nou, zeg. Wij wetenschappers moeten dingen onderzoeken en ons werk zo goed mogelijk uitleggen. Maar we weten ook heel veel niet. In talkshows als deze stelt de presentator soms de raarste vragen aan wetenschappers – alsof ze een soort orakels zijn. Het is gevaarlijk om dan maar een beetje mee te kletsen, dan kun je beter je mond houden.’

Ionica: ‘O, dus werkelijk iedereen mag zich in zo’n debat mengen, behalve wetenschappers? Dat zijn toch ook gewoon mensen met gevoelens en ideeën over hoe de samenleving zou moeten zijn?’

Smeets: ‘Natuurlijk, maar als ik als hoogleraar bij een talkshow zit, dan lijkt het alsof ik namens de wetenschap praat, ook als ik mijn mening geef over iets waarvan ik net zoveel weet als de gemiddelde kijker. Als ik dan spontaan iets zeg dat niet helemaal klopt, dan denken mensen daarna dat die wetenschappers niet te vertrouwen zijn. Bovendien hebben tv-programma’s het liefst twee gasten die het met elkaar oneens zijn, ook al is in werkelijkheid 95 procent van de mensen het met elkaar eens.’

Presentator: ‘Ja, nou wordt-ie helemaal mooi. Alsof het mijn schuld is! Het zou nogal een saai gesprek worden als er hier twee mensen zaten die het de hele tijd met elkaar eens waren. Dit is verdorie geen column.’

Ionica: ‘Maar professor Smeets heeft wel gelijk, ze kan het eigenlijk nooit goed doen.’

Smeets: ‘Dat was precies mijn inzicht van 2020: je doet het altijd fout als wetenschapper in een talkshow. Als je inzet op informeren, sta je machteloos. Maar ga je verder dan informeren en geef je daarbij een mening, dan doet dat afbreuk aan je geloofwaardigheid.’

Ionica: ‘Ha, dan zijn wij het dus tóch met elkaar eens. Al vind ik dat je desondanks als wetenschapper toch gewoon in talkshows moet aanschuiven. Want als je níét gaat, is het nog slechter voor het debat.’

Smeets: ‘Ja, dat ben ik denk ik wel met je eens.’

Presentator: ‘Mooi! We gaan zo door naar Peter R. de Vries. Maar nog even, professor Smeets, wat vindt u nu eigenlijk van de Deventer moordzaak?’

Deze column verscheen op 23 december 2020 in de Volkskrant.