‘Hoe kunnen kiezers hun stemmen zo verdelen dat er zo veel mogelijk vrouwen in de Tweede Kamer komen? Jenny-mandering: zoals de Amerikanen via gerrymandering hun kiesdictricten hertekenen, maar dan voor méér Jenny’s en minder man-d’r-in?’ Deze vragen mailde Kenneth Besamusca naar aanleiding van het betoog ‘Wij vrouwen moeten niet de nacht, maar de macht opeisen’ in de Volkskrant begin september.

Gerrymandering wordt als truc gebruikt bij verkiezingen die per district gaan. Neem dit fictieve, kleine, rechthoekige land met vijftien kiezers en twee partijen: groen en geel. Groen heeft een ruime meerderheid van negen van de vijftien stemmen.

In dit landje bestaat de Tweede Kamer uit drie zetels, waarvoor wordt gestemd in drie districten met elk vijf kiezers. Als geel kan bepalen hoe de districten ingedeeld worden, dan kan deze partij twee van de drie zetels winnen.

Zo kan een minderheid van kiezers een meerderheid in zetels geven.

Gerrymandering is niet nieuw, de term werd voor het eerst gebruikt in 1812. Het is mijn favoriete porte-manteau, samengesteld uit de naam Gerry en het dier salamander. Nadat onder gouverneur Elbridge Gerry kiesdistricten nogal gunstig werden heringedeeld voor zijn partij, tekende een cartoonist die districten als een draak met de naam Gerry-mander. (Fijn detail: die arme Gerry was zelf tegen deze herindeling, maar zijn naam is er nu voor altijd mee verbonden.)

Zoiets wil Kenneth Besamusca dus, maar dan voor meer vrouwen in de Tweede Kamer. Ik heb eerst gekeken of we zijn Jenny-mandering letterlijk kunnen nemen door allemaal op een Jenny te stemmen. Helaas, er staat wel een Jennifer (Elskamp-Hofstede, nummer 22 voor de ChristenUnie) op het stembiljet, maar geen Jenny. Ik veerde nog even op toen ik een Gerrie zag (Elfrink, plek 6 voor de SP), dan konden we Gerrie-mandering doen. Alleen is deze Gerrie een man, zul je altijd zien.

Het strategisch stemmen op vrouwen van allerlei partijen is ook lastiger dan districten met slechts twee partijen herindelen. Besamusca bedacht al dat het niet handig is om op de eerste vrouwelijke kandidaat van een partij te stemmen, omdat zij waarschijnlijk toch wel in de Kamer komt. Hij oppert dat je bij jouw partij zou moeten stemmen op de eerste vrouw die net níét in de Kamer komt en dan hopen dat zij met voorkeursstemmen het parlement haalt. Dat is precies waarvoor Stem op een vrouw een stemhulp heeft gemaakt, daarin zie je per partij op hoeveel zetels ze staan in de peilingen en wie de eerste vrouw daaronder op de lijst is. Daar zou je dan dus op moeten stemmen.

Ik weet niet hoeveel mensen deze stemhulp hebben gebruikt bij de vorige verkiezingen. In 2021 kwamen er drie vrouwen met voorkeursstemmen de Kamer in, in 2023 was het er één. Moedig voorwaarts.

Deze column verscheen op 17 oktober 2025 in de Volkskrant.