Tijdens de Spaanse hittegolf speelden we met ons gezin Spaanse minigolf. Je merkte dat het Spaanse minigolf was, doordat de eigenaar ons verbaasd aankeek toen wij vroegen hoe we de scores moesten bijhouden. Punten tellen? Daar doen ze niet aan met hun mediterrane mindset. Wij lieten ons niet kennen en mijn zoon hield in een notitie op zijn telefoon onze scores per baan bij.
Aan het eind van een zweterig parcours gooide mijn zoon alle scores in ChatGPT en vroeg wie de winnaar was. Dat bleek ik. Tot lichte verbazing van mijn gezin, want normaal ben ik de minst motorisch vaardige van ons. Mijn vriend mopperde dat hij al vaker had gezien dat ChatGPT niet goed kan rekenen en hij ging zitten om de scores met de hand op te tellen. Een paar minuten later bleek de AI-berekening foutloos: ik had daadwerkelijk gewonnen. ChatGPT kan beter rekenen dan de rest van mijn gezin kan minigolfen.
De dag daarna mijmerde ik in de zon. Was het erg dat mijn zoon dit aan AI vroeg in plaats van het zelf uit te rekenen? En hoe moest ik in het nieuwe collegejaar omgaan met studenten die steeds vaker vertrouwen op generatieve AI zoals ChatGPT?
Ik vind het lastig om mijn positie ten opzichte van generatieve AI te bepalen. De mensen die kritiekloos alle mogelijke toepassingen bejubelen, vind ik idioten. De mensen die argwanend alle mogelijke toepassingen verwerpen, vind ik ook idioten. Ergens daartussenin bevindt zich het project Slow AI van de Britse pedagoog en dichter Sam Illingworth. Hij geeft elke week een manier om ‘bewust, creatief en mensgericht’ met AI om te gaan. Bijvoorbeeld door AI iets te leren dat het niet kan weten door het te vertellen over een menselijke ervaring. Vervolgens vraag je: ‘Begreep je dit?’ Ten slotte reflecteer je bij het lezen van het antwoord op wat de AI fout heeft en hoe jij je daarbij voelt.
Misschien is dit wel wat ik mijn studenten (en mijn zoon) wil leren, overwoog ik tijdens een Spaanse siësta: om vooral zelf te blijven nadenken en reflecteren. Soms is het prima om AI te gebruiken. Maar in veel gevallen is het waardevol om eerst zelf over het antwoord na te denken.
En toen las ik de dag daarna onder mijn strandparasol een betere formulering van dit idee in De monogram moorden – een nieuw Hercule Poirot mysterie van Sophie Hannah (vertaald door Anna Livestro). Daarin vraagt iemand gretig aan de legendarische detective of hij het mysterie heeft opgelost. Poirot antwoordt: ‘Als ik u zeg wat het antwoord is, als ik medelijden met u heb, zult u nooit uw eigen denkvermogen aanscherpen – en dat moet juist! […] Het enige waar het u aan ontbreekt is zelfvertrouwen. In plaats van op zoek te gaan naar het antwoord, gaat u op zoek naar iemand die het u kan geven – eh bien, u vindt Hercule Poirot! Maar Poirot is niet alleen iemand die raadsels voor u oplost, mon ami. Hij is ook een gids, een leraar. Hij wil dat u zelf leert nadenken zoals hij.’
Veel mooier dan het antwoord krijgen, is iemand die je aanmoedigt om zelf het antwoord te zoeken.
Deze column verscheen op 5 september 2025 in de Volkskrant.